در دنیای امروز، با توجه به استفاده گسترده از تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی در صنایع، ساختمان‌ها و منازل، تامین ایمنی تجهیزات و افراد در برابر خطرات الکتریکی امری ضروری است. یکی از مهم‌ترین روش‌های جلوگیری از آسیب‌های ناشی از برق، استفاده از سیستم اتصال به زمین یا ارت است. ارت الکترونیکی یکی از روش‌های نوین در این زمینه است که با ویژگی‌هایی مانند عملکرد پایدار، نصب ساده و طول عمر بالا، به عنوان جایگزینی مناسب برای سیستم‌های ارت سنتی شناخته می‌شود.
در این مقاله، نحوه نصب ارت الکترونیکی به‌صورت گام‌به‌گام، همراه با توضیحاتی فنی، مزایا، نکات مهم و استانداردهای مربوطه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
ارت الکترونیکی چیست؟
ارت الکترونیکی یا سیستم ارت بدون نیاز به چاه ارت، نوعی سیستم اتصال به زمین است که از تجهیزات الکترونیکی برای شبیه‌سازی و ایجاد مسیر تخلیه جریان الکتریکی ناخواسته به زمین استفاده می‌کند. برخلاف سیستم‌های سنتی که نیاز به حفاری، استفاده از الکترودهای مسی یا فولادی و مواد شیمیایی دارند، ارت الکترونیکی معمولاً با استفاده از ماژول‌های الکترونیکی، سیستم را ایمن نگه می‌دارد.
اجزای اصلی سیستم ارت الکترونیکی
ماژول ارت الکترونیکی: قلب سیستم که وظیفه کنترل و هدایت جریان به زمین را دارد.
کابل‌های اتصال: برای انتقال جریان ناخواسته از دستگاه به ماژول ارت.
صفحه یا الکترود سطحی: در برخی مدل‌ها برای ایجاد مسیر ارتباطی با زمین.
جعبه اتصال یا تابلو ارت: جهت جمع‌آوری و مدیریت کابل‌ها.
سیستم مانیتورینگ (در مدل‌های پیشرفته): برای پایش سلامت سیستم ارت.
مزایای ارت الکترونیکی نسبت به سیستم سنتی
عدم نیاز به حفاری و چاه ارت
مناسب برای فضاهای شهری، پشت‌بام‌ها یا مکان‌های با زمین نامناسب
عمر طولانی‌تر و نیاز کمتر به نگهداری
قابلیت استفاده در مکان‌های قابل حمل یا موقت
عملکرد یکنواخت و مستقل از شرایط جوی
مراحل نصب ارت الکترونیکی
مرحله 1: بررسی محل نصب
پیش از هرگونه نصب، باید محل مناسبی برای قرارگیری ماژول ارت انتخاب شود. نکاتی که باید رعایت شوند:
در نزدیکی تابلو برق اصلی یا محل مصرف قرار گیرد.
به دور از منابع گرما، رطوبت زیاد یا لرزش مکانیکی نصب شود.
دسترسی آسان برای تعمیر و نگهداری داشته باشد.
مرحله 2: نصب فیزیکی ماژول
ماژول ارت معمولاً به دیوار یا داخل تابلو برق با استفاده از پیچ و پایه‌های مخصوص نصب می‌شود. در نصب باید به موارد زیر توجه کرد:
اتصال محکم و ایمن ماژول
رعایت فاصله از کابل‌های قدرت جهت جلوگیری از نویز
مرحله 3: اتصال کابل ارت
در این مرحله کابل ارت از دستگاه یا تابلو به ماژول ارت الکترونیکی وصل می‌شود:
استفاده از کابل‌های مسی استاندارد با مقطع مناسب (مثلاً 16 یا 25 میلی‌متر مربع برای تجهیزات صنعتی)
استفاده از سرکابل مناسب برای اتصال ایمن
پرهیز از خم شدن بیش از حد یا شکستن کابل‌ها
مرحله 4: اتصال به زمین (در صورت نیاز)
در برخی مدل‌ها، ارت الکترونیکی دارای الکترود سطحی یا صفحه‌ای است که به زمین متصل می‌شود تا عملکرد دستگاه پایدارتر باشد. در این صورت باید صفحه در زمین دفن شود یا در سطح صاف نصب گردد و به ماژول وصل شود.
مرحله 5: تست و راه‌اندازی
پس از نصب کامل:
بررسی اتصالات با مولتی‌متر یا تستر مخصوص ارت
روشن کردن سیستم و اطمینان از عملکرد صحیح ماژول (در برخی مدل‌ها چراغ نشانگر دارد)
بررسی ولتاژ ناخواسته بین بدنه دستگاه و زمین، که باید نزدیک صفر باشد
نکات مهم در نصب ارت الکترونیکی
همیشه از دستورالعمل کارخانه سازنده پیروی کنید.
در محیط‌های صنعتی، محافظت در برابر نوسانات شدید برق الزامی است.
در مکان‌هایی که احتمال نفوذ رطوبت وجود دارد، ماژول باید در جعبه ضدآب نصب شود.
بررسی دوره‌ای سیستم توصیه می‌شود، مخصوصاً در فضاهای با بار الکتریکی متغیر.
استانداردهای مربوط به ارت الکترونیکی
نصب و عملکرد ارت الکترونیکی باید مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی مانند موارد زیر باشد:
IEC 60364: استاندارد بین‌المللی سیستم‌های اتصال زمین
NFPA 70 (NEC): کد ملی برق آمریکا
ISIRI 11024: استاندارد ملی ایران برای سیستم ارتینگ
جمع‌بندی
سیستم ارت الکترونیکی راه‌حلی مدرن، ایمن و مؤثر برای محافظت از تجهیزات و افراد در برابر جریان‌های ناخواسته است. با حذف نیاز به چاه ارت و کاهش پیچیدگی نصب، این سیستم گزینه‌ای مناسب برای فضاهای شهری، پروژه‌های موقت یا مکان‌هایی با شرایط زمین نامساعد است. با رعایت نکات نصب، استفاده از تجهیزات استاندارد و انجام بررسی‌های دوره‌ای، می‌توان از عملکرد ایمن و طولانی‌مدت این سیستم اطمینان حاصل کرد.